Uncategorized

In januari 2023 ben ik een maand op pad gegaan met een kleine harp naar het Midden-Amerikaanse land Honduras, om mijn passie en kennis over therapeutische muziek te delen. Het doel van de reis was om te onderzoeken wat de mogelijkheden waren voor het promoten en vergroten van de rol van therapeutische muziek in de zorg in Honduras en buurland Guatemala, door middel van netwerkbijeenkomsten met zorgprofessionals en training van muzikanten en muziekstudenten over de therapeutische kwaliteiten van muziek, zodat ze kunnen bijdragen aan het emotionele, fysieke en spirituele welzijn van mensen.

Ik kende het land al goed want in 1989 heb ik tijdens mijn studie sociale antropologie een leeronderzoek op het platteland gedaan en al gauw daarna kreeg ik er werk aangeboden op het gebied van volwassenenonderwijs, gender & milieu thematiek. In de jaren die volgden was ik naast het projectwerk al actief in de culturele sector en mijn harp was ook mee. Ik ben tot 2009 in Honduras blijven wonen, mijn kinderen zijn er geboren en ik heb er vrienden voor het leven gemaakt. Terug in Nederland specialiseerde ik me tot gecertificeerd therapeutisch harpiste en ben nu al een aantal jaar werkzaam als freelance harpiste. Toen ik afgelopen zomer na lange tijd weer in Honduras op bezoek was om van de mensen en het prachtige land te genieten, kwam de vraag of ik zin had om eens een workshop over therapeutische muziek te geven. Dat idee heb ik voorgelegd aan Stichting Helende Harp en samen het projectplan gemaakt met mijn vriendinnen uit de culturele sector in Honduras en de reis geboekt.

Stichting Helende Harp stelde voor een zacht prijsje de paarse, goed klinkende, Harpsicle harp ter beschikking en via vrienden, kennissen en collega’s werden fondsen geworven voor de reiskosten.
De paarse harp ging in een koffer mee naar Honduras. In dat land wordt namelijk (nog) geen harp gespeeld. Maar die wens is er zeker wel, en dat werd snel duidelijk. In Guatemala is overigens al wel een leuke groep harpisten: ‘Arpas en Armonia’. Maar daarover later meer.

Muziek en zorg in Honduras

In Honduras heb ik gewerkt met muzikanten van allerlei pluimage en ook een lezing gegeven aan de Universiteit met mensen van de Medische- en de Kunst faculteit. Doordat ik ze meteen liet ervaren wat muziek emotioneel en fysiek doet met je en ook veel voorbeelden uit de praktijk kon vertellen (over mijn werk met de therapeutische harp in de ouderenzorg, op de IC en op de Neonatologie) werden mensen meteen geïnspireerd. Er is interesse gewekt bij de Universiteit om de mogelijkheden voor het aanbieden van een specialisatie in muziek- en kunst therapie te onderzoeken, of om in het buitenland muziektherapie te studeren. In andere Latijns Amerikaanse landen is hier wel veel kennis over. We hebben ook veel muziek gemaakt tijdens de muzikantenworkshops: improvisaties, samenzang en muziek in de modi. Mijn vriendin Caridad Cardona is actrice dus kon ik haar als trainingsactrice inzetten. Tijdens de workshop voor muzikanten hebben we verschillende ziekenhuis- en verpleeghuis scenes gespeeld, wat tot hilarische en ontroerende situaties leidde. Daarna konden we terecht bij een ziekenhuis in Tegucigalpa om een praktijk ervaring op te doen. We hebben gespeeld op de mannen- en vrouwenzalen en op de kinderafdeling. Dat was voor de patiënten, de medewerkers en muzikanten een bijzondere, rustgevende en hartverwarmende ervaring, die smaakte naar meer. Met de jongeren van de muziek vooropleiding ben ik als afsluiting van de tweedaagse workshop naar een verpleeghuis geweest, gelegen vlak naast hun school, wat ook een dankbare mooie belevenis voor ze was. Voor deze jongeren was het interactief muziek maken, afgestemd op je doelgroep, een nieuwe ervaring.’

Naast het analyseren en ervaren van de werking van muziek op lichaam en emoties en het bewust en afgestemd muzikaal contact maken met kwetsbare mensen, heb ik aandacht gegeven aan zelfzorg en mindfulness. Dit was een waardevolle nieuwe invalshoek voor de zowel jonge als ervaren muzikanten. Het maakte veel los. Op de universiteit werd er in de discussies veel nadruk gelegd op de inzet van muziek bij stress preventie en het humaniseren van de zorg, mooi!

Het feit dat muziek in de zorg een nieuw concept is in Honduras leidde tot veel oprechte aandacht en steun: de Minister van Cultuur kwam de eerste workshop officieel openen en vroeg me om naar haar kantoor te komen om plannen te bespreken, wat ook weer leidde tot radio- en TV interviews. De deuren gingen ook open voor de warme klanken van het kleine paarse harpje op de couveuse afdeling van t Ziekenfonds-ziekenhuis om daar rust en liefdevolle aandacht te brengen. En nu ligt er ook nog eens de nadrukkelijke wens om harp onderwijs aan te bieden aan t conservatorium…

Arpas en Armonia

In Guatemala leidt harpiste Brendy Boj al ruim 15 een harp ensemble. De methodiek heeft ze geleerd van harpiste Patrice Fisher uit New Orleans: via leuke liedjes harp leren spelen, op gehoor en met eenvoudig notenschrift. Brendy had ik in haar begintijd ook al eens ontmoet en herinnert zich dat ze via mijn tip in aanraking kwam met Latijns Amerikaanse harpmuziek en de boeken van Alfredo Rolando Ortiz, wat een hele nieuwe wereld voor haar opende. Haar harp ensemble specialiseert zich nu op het arrangeren van traditionele Guatemalteekse muziek, die normaal op marimba wordt gespeeld. Op 19 en 20 januari heb ik met deze groep gewerkt. Ze hebben zelf gebouwde harpen, sommigen hebben haakjes op de C,F en B snaar of ze stemmen de harp om als er een andere toonsoort nodig is. We hebben gewerkt aan contact maken via muziek, zingen bij de harp, zelfzorg, Qi-gong en mindfulness. Hierdoor werden ze bewust van het brede potentieel van de harp als helend instrument, voor jezelf en anderen. We hebben veel plezier gemaakt en muziek uitgewisseld. Het was grappig om te ontdekken dat het oud-Hollandse liedje ‘De uil zat in de olmen’ ook in het Spaans bestaat, dus we zongen en speelden het tweetalig in canon. Ook heb ik interesse gewekt in het spelen in de modi.
De ruimte voor de workshop werd door de Universiteit ter beschikking gesteld, ik kreeg een mooie oorkonde en wederom een TV interview.

De paarse Harpsicle is nu in Guatemala, waar deze al dankbaar wordt bespeeld. Brendy is blij met de fullsicle harp, ze is al flink met de haakjes aan t experimenteren. Bij een volgende reis kan ik deze harp weer bij haar lenen om in Honduras verder te werken.

En nu verder??

Uit deze spontane, oriënterende reis zijn een serie concrete vervolg stappen voortgekomen en vooral de grote wens om dit initiatief nu echt uit te rollen in de praktijk. Samen met culturele organisaties ‘Walabis’ en ‘Cimi’ uit Honduras zal ik hier aan werken:

• We hebben voorgesteld dat de Guatemalteekse docente Brendy Boj harples komt geven in Honduras, online, en via tweemaandelijkse bezoeken aan het conservatorium. Hiervoor is het wel nodig om harpen voor Honduras te regelen, in eerste instantie haakjes harpen en in de toekomst een pedaalharp voor het conservatorium. We denken de haakjes harpen te bestellen bij de bouwer in Guatemala (plm €750 euro met hoes) en hopen op tweedehands harpen via donaties uit de USA, want dat is dichterbij dan Nederland en scheelt verzendkosten. Ook is er geld nodig voor snaren en eventueel bouw van harpen in Honduras door geïnteresseerde luthiers.
• Via Linkedin is een leuk contact ontstaan met een Hondurese harp reparateur die in de VS woont, hij gaat ook op zoek naar harpen!
• Ik ben gevraagd om een projectvoorstel te helpen schrijven, voor muziek interacties in de zorg in Honduras. Op deze manier hopen we werkgelegenheid te creëren voor muzikanten in de zorg, met name voor vrouwen zodat ze hun beroep overdag kunnen uitoefenen. Ik zal zal online follow up geven, intervisie en training verzorgen zodat er live muziek zal klinken in ziekenhuizen, verpleeghuizen en centra voor mensen met een beperking.
• Hiervoor zal ik ook meewerken aan het ontwikkelen van een lesprogramma (diplomado) in het Spaans over therapeutische muziek in Honduras en Guatemala
• Ik hoop jaarlijks naar de regio te reizen om vervolg training te kunnen verzorgen en verder te lobbyen voor therapeutische live muziek in de zorg in Honduras en Guatemala

Kortom, de reis was een succes, het ging allemaal boven verwachting, zoveel aandacht en medewerking gekregen vanuit verschillende sectoren. Het was heel fijn om alle oude contacten weer op te halen en samen te werken, met de harp, vanuit het hart, mensen te raken, bij te dragen aan ontspanning en verbinding in een samenleving die zwaar te lijden heeft onder allerlei vormen van stress, onrecht en geweld.

Draag je dit project een warm hart toe? Donaties zijn welkom via Stichting Helende Harp, NL60RABO0375711112 tnv Stichting Helende Harp o.v.v. Honduras&Guatemala.
Het geld zal worden gebruikt voor muzieksessies in de zorg door lokale muzikanten en voor donatie en onderhoud, klepjes, snaren etc. van harpen in Honduras. Mijn inzet is op vrijwillige basis.

Het is zomer. In de verzorgingshuizen worden leuke activiteiten georganiseerd in de tuin. Barbeque, optredens, echte schaapjes en veel gezelligheid. Heel leuk, maar niet voor iedereen. Voor de allerkwetsbaarsten (raar woord) is het geen optie om erbij te zijn. Sommigen zijn bedlegerig en zwak, anderen kunnen niet te veel prikkels verdragen of houden niet van een groep mensen.
Gelukkig werd er door de activiteitenbegeleiding van Laurens de Hofstee rekening gehouden met deze groep. Ik werd gevraag dom met de kleine harp juist voor deze groep mensen te komen spelen. Individueel, in hun eigen kamer of in een hoekje van de woonkamer. Het werd een bijzondere ochtend.

Al in de gang begon het. Mevrouw loopt meestal de hele dag en roept klanken in haar eigen geluid. Bij het horen van de klanken van de harp vertraagt ze haar pas en ze draait om. Ze laat zich naar een stoel leiden en gaat zitten. Al snel komt er oogcontact en ze gaat er echt even voor zitten, alsof ze wil zeggen “kom maar op, entertain me”. Dat doe ik, en al gauw beweegt ze mee op de maat. Langzaam verzamelen zich meer bewoners in de hal. Vrolijke boel!
Dan lopen we naar de lift en bezoeken een dame die stil in haar bed ligt. Met een zachte melodie probeer ik contact te maken. Al gauw opent ze haar ogen. Aan haar gezicht kunnen we zien dat ze luistert. Er worden foto’s gemaakt voor de familie. Medewerkers kijken ontroerd toe: “wat, mooi, ze geniet.”

Dan naar meneer B, hij was muzikant en het is moeilijk voor hem te accepteren dat hij nu hier woont. Het is nog even spannend of hij harpmuziek wil horen en of hij contact zal maken. Hij ligt in bed en zodra hij me ziet met de kleine troubadourharp zegt hij “is dit het?” Ik pingel iets Keltisch en hij onderbreekt met de vraag: “Is dit klassiek? Kun je ook iets spelen van Los Paraguayos?” Hoppa, ik gooi er een snelle Galopa in uit Paraguay en na afloop krijg ik oprecht een compliment. Als ik dan aanstalten maak om verder te gaan met een ander nummer onderbreekt hij me, het is genoeg geweest.
Ik vind dat prima, het is belangrijk dat mensen hun eigen regie kunnen hebben waar mogelijk. De begeleiding is super blij, dat hij me überhaupt heeft toegelaten en dat een verzoeknummer kon worden ingewilligd.

Het is heel fijn dat ik word rondgeleid door de activiteitenbegeleidingomdat ik de mensen nog niet ken, zij kunnen goed observeren wat de muziek doet voor de bewoners.

Zo gaan we het huis door, kamer in kamer uit, lift in trap op, overal bijzondere ontmoetingen met kwetsbare mensen, even een zonnestraal brengen met de muziek. Bij de ene krijg ik groot applaus, bij de ander is een opgetilde wenkbrauw al een fijne reactie.

Niet bij iedereen is het een succes: een heer had net een injectie gekregen en was daardoor gespannen en in zichzelf gekeerd. Ook de harpmuziek liet hij niet binnenkomen. Misschien een ander moment…

Een onverwacht mooie interactie was met die gesluierde dame in de hoek, ik zou in eerste instantie niet voor haar spelen maar voor een huiskamergenoot. Maar ik voelde haar aanwezigheid, had t idee dat ze op de maat aan het mee wiegen was, en liep zachtjes op haar af. Muziek in de stijl van het Midden Oosten, hoe zou dat werken voor haar? Ze richtte meteen haar blik op mij om die niet meer los te laten. Als ik een oosters liedje speelde, kwam er een korte emotionele reactie, ze bleef me aankijken en er werd aangegeven door de begeleiders dat ik door mocht spelen. Stil keken de meiden van de verzorging toe… er was contact!

Het was een bijzondere ochtend. Van mijn kant een dikke pluim voor de medewerkers, die oog hebben voor kleine details en de kwetsbare bewoners.

p.s. foto twee is in een ander verzorgingshuis waar ik als troubadour de Kunstweek mocht openen bij de prachtige Nachtwacht

Bij sommige uitvaarten is het gepast om stemmige klassieke muziek te spelen voor een moment van bezinning tussen de sprekers door. Dit keer koos ik voor hele andere muziek. Het afscheid werd van begin tot eind door harp muziek gedragen, dus geen ‘ingeblikte’ muziek. De emoties konden op deze manier direct worden vertaald in, en gedragen door klank.
Ik begon met een van mijn nieuwe composities en omdat ik dat stuk zo in de vingers heb, was het mogelijk om door te tranen heen vloeiend door te spelen.
Het voordeel van eigen composities is dat er bij de muzikant geen spanning is of het wel correct wordt uitgevoerd voor en bovendien kan je het zo lang en zo kort maken als je wilt op dat moment.

Na een heel liefdevolle en emotionele toespraak van een vriendin van de overledene koos ik in overleg met de familie voor Nothing Else Matters van Metallica, in een harp arrangement van Janne Minke Nijp. Dit stuk vertolkte prachtig de emotionele rollercoaster en ik kon er ook de woede en onmacht in kwijt. Wat klonken die diepe bassen en de akkoord wisselingen prachtig in het kerkje. Dit stuk was echt passend voor het moment.

Na de laatste woorden en een korte stilte sloten we af met een ontroerend moment van verbinding: de kleindochter en ik speelden samen, zij op een klein harpje en ik in de begeleiding op de grote harp. Gezeten op de vloer bij het ziekbed van haar oma had ik een paar harp lesjes gegeven ter afleiding voor iedereen. Dat ze durfde te spelen op de uitvaart was een groot kado.